تا پیدایش مشروطیت ، موسیقی ایران دارای ۱۲ مقام بوده است و موسیقی مقامی محسوب می شده است. در ۱۰۰ سال پیش که به قول فرصت الدوله شیرازی (در بحورالالحان)،موسیقیدانان "دارالخلافه طهران"۱۲مقام را تبدیل کردند به ۷ دستگاه تعداد زیادی از آهنگها(الحان و گوشه های قدیم)در این انتقال کنار گذاشته و ظاهرا" فراموش شدند . زیرا موسیقیدانان دارالخلافه ، آنها که بانی ۷ دستگاه بودند تمام گوشه ها را نمیدانستند.

در یک کلمه موسیقی ایرانی از وحدت و یکپارچگی بیرون آمده و به دو بخش سازی و آوازی تقسیم شد .

به فرموده استاد حاتم عسگری هیچ گوشه ای نیست که نتوان خواند و شعر نداشته باشد.

 موسیقی مقامی ایران شامل ۶ آواز-۱۲ مقام-۲۴ شعبه و ۴۸ گوشه بوده است.

برای دستگاه  ۲ تعبیر وجود دارد

۱- دست روی گاه یا گام نهادن

۲- ردیف کردن گوشه هایی که نزدیک به هم هستند در یک مجموعه آوازی و جمع آوری کردن آهنگها مثل جمع آوری کردن شاخه های گل که در مجموع تشکیل یک دسته گل میدهند.

 ایرانیان قدیم به عدد ۷ اعتقاد خاصی داشتند و سعی کردند تا تعداد دستگاههای موسیقی هم  ۷  باشد.

مانند هفت آسمان و .....

ترتیب آواز های قدیم بدینگونه بوده است :

۱-آواز گوشت

۲-آواز مایه

۳-آواز شهناز

۴- آواز گردانیه

۵-آواز سلمک

۶-آواز نوروز

از هر کدام از آواز ها ۲ مقام انشعاب پیدا کرده است.

ترتیب آواز ها به صورت زیر است :

۱-راست (امروز به آن پنجگاه اضافه شده که صحیح نیست )

۲-بوسلیک (گوشه کوچکی در دستگاه نوا امروز)

۳-حسینی(امروز در شور و نوا بصورت گوشه اجرا میشود)

۴-نوا

۵-حجاز

۶- عراق

۷- بزرگ

۸-کوچک

۹-رهاوی

۱۰- اصفهان

۱۱ زنگله یا زنگوله

۱۲-عشاق

در مورد تعداد و اسامی شعبات آوازی قدیم و گوشه ها در آینده خواهیم نوشت .

به فرموده استاد حاتم عسگری هیچ گوشه ای نیست که نتوان خواند و شعر نداشته باشد.

آواز جامه دران را بشنوید:

آواز استاد حاتم عسگری فراهانی- سه تار آقای علیرضا راستین فر

 شعر از حافظ :

روزگاریست که ما را نگران میداری                         مخلصان را نه به وضع دگران میداری

نه گل از دست غمت رست و نه بلبل در باغ                     همه را نعره زنان جامه دران میداری

منبع : رادیو فرهنگ- برنامه نیستان-ردیف آوازی استاد حاتم عسگری فراهانی

تا نوبتی دیگر

خدانگهدار